Telegram Bot Serveri: Qanday Ishlaydi?
Telegram botlari internet orqali foydalanuvchilar bilan muloqot qiladi. Bot serverini tushunish uchun uning asosiy tuzilishi va ishlash printsipini bilish kerak. Ikkita asosiy usul mavjud: Polling va Webhook. Har bir usulning o'z afzalliklari va kamchiliklari bor. Bu sahifa sizga Telegram bot serverining to'liq arxitekturasini, sozlamalarini va boshqarish usullarini o'rgatadi.
Polling Usuli: Doimiy So'rovlar
Polling usuli bot serverining eng sodda va oson usuli hisoblanadi. Bu usulda bot server doimiy ravishda Telegram API ga so'rov yuboradi va yangi xabarlarni tekshiradi. Har bir so'rov orqali bot "Menda yangi xabar bormi?" deb so'raydi. Agar yangi xabar bo'lsa, uni qayta ishlaydi va javob beradi.
Polling usulining ishlash jarayoni juda sodda: Bot Server doimiy ravishda Telegram API ga so'rov yuboradi, Telegram API yangi xabarlarni qaytaradi, Bot bu xabarlarni qayta ishlaydi va foydalanuvchiga javob beradi. Jarayon takrorlanadi.
Afzalliklari
  • Oson sozlash
  • Har qanday server uchun
  • HTTPS shart emas
Kamchiliklari
  • Sekundda 1-2 so'rov
  • Kechikish mavjud
  • Ko'p resurs sarflaydi
Webhook Usuli: Teskari Ulanma
Webhook usuli Polling dan tubdan farq qiladi. Bu usulda Telegram API sizning serveringizga to'g'ridan-to'g'ri xabar yuboradi. Siz serveringizda maxsus endpoint (URL) yaratib, Telegram ga bu URL ni aytasiz. Yangi xabar kelganda, Telegram darhol bu URL ga POST so'rov yuboradi.
Webhook usulining ishlash jarayoni: Telegram API sizning serveringizga to'g'ridan-to'g'ri xabar yuboradi, Sizning server bu xabarni darhol qayta ishlaydi, Javob berish vaqti minimal bo'ladi. Bu usul katta botlar uchun ideal. Lekin HTTPS majburiy va sozlash biroz murakkab.
Tezlik
Xabar darhol yetkaziladi, kechikish yo'q
Samaradorlik
Kam resurs sarflaydi, optimal ishlash
Talablar
HTTPS sertifikati va domen kerak
Ikki Usulning Taqqoslash Jadvali
Kichik va o'rta botlar uchun Polling qulay va yetarli. Katta botlar va yuqori yukli sistemalar uchun Webhook tavsiya etiladi. Webhook tezroq va samarador, lekin sozlash biroz murakkab.
Bot Serverining Dasturiy Ta'minot Stacki
Telegram bot serveri bir nechta qatlamdan iborat. Pastdan yuqoriga qarab: Operatsion Tizim (Ubuntu, CentOS), Web Server (Flask, NGINX), Python-Telegram-Bot kutubxonasi, va sizning bot kodi. Har bir qatlam o'zining vazifasini bajaradi.
Operatsion Tizim
Ubuntu yoki CentOS asosi
Web Server
Flask yoki NGINX
PTB Kutubxonasi
python-telegram-bot
Bot Kodi
Sizning Python kodi
Bot Ishlash Jarayoni: Qadamlar
Bot serverini ishga tushirish bir nechta qadamdan iborat. Birinchi qadamda bot yaratiladi va Telegram API ga ulaniladi. Ikkinchi qadamda handlerlar (buyruq qayta ishlash funksiyalari) qo'shiladi. Uchinchi qadamda bot ishga tushiriladi va xabarlarni kutishni boshlaydi.
1
Bot Yaratish
Application.builder() orqali bot yaratiladi va TOKEN bilan ulaniladi
2
Handlerlar Qo'shish
CommandHandler, MessageHandler kabi handlerlar qo'shiladi
3
Xabar Qayta Ishlash
Foydalanuvchi xabari kelganda, tegishli handler ishga tushadi
4
Javob Berish
Bot foydalanuvchiga javob beradi va jarayon takrorlanadi
Telegram API ⟶ Bot Serveringiz
↓ ↑
Yangi xabar ⟶ Webhook URL
To'liq Server Arxitekturasi
Telegram bot serverining to'liq arxitekturasi quyidagicha: Telegram Cloud serverlar yuqorida joylashgan. HTTPS/API orqali sizning serveringizga ulanadi. Sizning serverda webhook endpoint, database, va bot logikasi joylashgan. Bot logikasi xabarlarni qayta ishlaydi, buyruqlarni bajaradi, va ma'lumotlar bazasida saqlaydi.
Webhook Sozlamasi va NGINX Konfiguratsiyasi
Webhook o'rnatish uchun birinchi qadamda Telegram API ga webhook URL ni aytish kerak. Ikkinchi qadamda NGINX web serverni sozlash kerak. NGINX 443-portda HTTPS so'rovlarini tinglaydi va ularni sizning bot ilovasiga yo'naltiradi. HTTPS sertifikati majburiy, chunki Telegram faqat xavfsiz ulanmalarni qabul qiladi.
1
Webhook URL
https://sizning-domain.uz/webhook formatida
2
SSL Sertifikat
Let's Encrypt orqali bepul sertifikat olish mumkin
3
NGINX Proxy
Tashqi so'rovlarni ichki portga yo'naltiradi
Server Monitoringi va Boshqarish
Bot serverini doimiy ravishda kuzatish kerak. CPU, RAM, va disk foydalanishini tekshirish muhim. Log fayllari orqali bot xatolarini va muammolarini aniqlash mumkin. PM2 yoki Supervisor orqali bot avtomatik ravishda qayta ishga tushiriladi. Agar bot to'xtasa, avtomatik ravishda qayta ishga tushadi.
Log Fayllari
tail -f /var/log/bot.log orqali real-time kuzatish
Resurs Tekshirish
htop, df -h, free -m buyruqlari
Avtomatik Restart
PM2 yoki Supervisor bilan
Xatoliklarni Tuzatish va Maslahatlar
Bot serverida xatoliklar bo'lishi tabiiy. Umumiy xatoliklar: Telegram API bilan ulanish muammolari, xabar qayta ishlashda xatolar, database bilan bog'liq muammolar. Har bir xatoni try-except bloki orqali tutish va log qilish kerak. Qayta ulanish logikasi yozish muhim. Kichik botlar uchun Polling qulay, katta botlar uchun Webhook tavsiya etiladi. HTTPS sertifikatini doimiy yangilang. Backup qilishni unutmang.
Xatolarni Tutish
try-except bloki orqali barcha xatolarni tutish
Log Yozish
logging.error() orqali xatolarni qayd etish
Qayta Ulanish
NetworkError bo'lganda qayta ulanish logikasi
Backup Qilish
Database va konfiguratsiyalarni doimiy backup qilish
Made with